ایجاد زخم تا درمان

پوست، بر خلاف شکل ظاهری ساده‌تری که در مقایسه با سایر اندام‌های بدن دارد، پیچیدگی‌های ساختاری و عملکردی زیادی داشته و در لایه‌های مختلف آن، فرایندهای شیمیایی و بیولوژیکی بسیاری اتفاق می‌افتد. یکی از نقش‌های مهم پوست، حفاظت از بدن در برابر عوامل محیطی و خارجی است. زمانی که پوست بر اثر جراحات ناشی از حوادث و یا بیماری‌ها، دچار آسیب دیدگی می‌شود، بر اثر خونریزی و ترشحات محل زخم، عفونت رخ می‌دهد، و در نهایت منجر به تروماهای دردناک برای فرد بیمار و ایجاد زخم می‌شود.

بیمارانی که به زخم‌های حاد و تروماهای دردناک مبتلا می‌شوند، برای ترمیم زخم و بهبودی کامل آن نیاز به جراحی‌های چند مرحله‌ای و استفاده از روش‌های مختلف درمان زخم به مدت طولانی دارند. امروزه می‌توان با بهره‌مندی از دانش نوین درمان زخم، تولید و استفاده از زخم‌پوش‌های پیشرفته و جایگزین‌های پوستی، مرگ و میر و قطع عضو در اثر زخم‌های حاد را به میزان چشمگیری کاهش داد.

فرایند التیام زخم

به طور کلی فرایند ایجاد زخم به سه مرحله اصلی تقسیم می شود:

1. مرحله التهاب
2. مرحله تکثیر
3. مرحله بازسازی

فاز التهابی بهبودی زخم‌ها پس از هموستازی شروع می‌شود و هدف اصلی این مرحله پاک کردن پاتوژن‌ها و همچنین مواد خارجی از زخم است. نفوذپذیری عروق با گشاد سازی عروق (اتساع عروق) افزایش میابد و به تجمع نوتروفیل‌ها و مونوسیت‌ها در محل زخم منجر می‌گردد. مجموعه‌ای از فعل و انفعالات سیتوکین‌ها به تنظیم این مرحله کمک می‌کنند و  منجر به تبدیل مونوسیت به ماکروفاژها می‌شوند که اغلب به عنوان تنظیم کننده اصلی فاز التهابی بهبودی زخم شناخته می‌شوند.

ماکروفاژها نه تنها فاگوسیتوز و هضم باقی مانده بافت را انجام میدهند بلکه فاکتورهای رشد و سیتوکین‌هایی را ترشح می‌کنند که تکثیر بافت و مهاجرت سلولی را گسترش می‌دهد. بعد از حدود سه روز از ایجاد زخم، فاز تکثیر با تولید کلاژن و ماده پایه‌ای برای داربست بافت در نزدیکی فیبروبلاست‌ها آغاز می‌گردد.

بازسازی پس از ایجاد زخم

در همین حال، سلول‌های اندوتلیال وارد فاز رشد سریع شده و آنژیوژنز در داخل بافت گرانوله رخ می‌دهد تا یک شبکه عروقی غنی ایجاد ‌گردد. پس از حدود ۲-۳ هفته زخم به فاز بازسازی یا بلوغ انتقال می‌یابد، جایی که کلاژن به طور معمول بازسازی می شود (نوع I، نسبت به نوع III بیشتر در زخم جدید دیده می شود) و بافت زخم بالغ می‌شود و منجر به بازسازی یک ساختار طبیعی می‌گردد.

هر درمانگر زخم باید نسبت به تئوری درمان زخم شناخت کافی داشته باشد.این بخش شامل چکیده ای از مهمترین مطالب روز و مباحث کاربردی درمان زخم است. در گزینش مطالب اولویت با مباحث مربوط به زخم های مزمن بوده است چرا که اصلی ترین مشکلات درمانگران زخم به این نوع زخم ها باز میگردد.کلیه مطالب از مستندات و مراجع علمی معتبر گردآوری شده اند که فهرست مهمترین آنها در پایان همین بخش قرار داده شده است.

پوست

پوست وسیع ترین عضو بدن است و اعمال مختلفی مانند محافظت در برابر عوامل خارجی و باکتری ها، تعادل آب و الکترولیت ها، درک حس لامسه و تنظیم دمای بدن را به عهده دارد. پوست از سه لایه تشکیل شده است:

لایه اول: اپیدرم  (Epidermis)

اپیدرم خارجی ترین لایه پوست را تشکیل می دهد و از بافت اپی تلیال تشکیل شده است. داخلی ترین لایه اپیدرم لایه بازال نام دارد که سلول های آن دائما در حال تقسیم هستند. این سلول ها پس از تقسیم به سطح پوست مهاجرت می کنند که به آن فرآیند کراتینیزه شدن (Keratinization یا Cornification) می گویند. اپیدرم، سیستم خون رسانی ندارد و توسط مویرگ های کوچکی که از لایه های زیرین منشا می گیرند، تغذیه می شود.

لایه دوم: درم Dermis))

این لایه شامل بافت هم بندی با عروق خونی فراوان، اعصاب، فولیکول های مو و غدد عرق است. فیبروبلاست ها سلول های اصلی تشکیل دهنده این لایه هستند. این بخش از پوست، نقش مهمی در خون رسانی به اپیدرم، تنظیم دما حمایت از بافت های زیرین و حفظ الاستیسیته پوست ایفا می کند.

لایه سوم: لایه ساب کوتانئوس یا هایپودرم ((Hypodermis

این لایه در عمق پوست واقع و از بافت هم بند و چربی تشکیل شده است و نقش عایق حرارتی و ضربه گیری علیه صدمات مکانیکی را به عهده دارد. این بخش از پوست عروق خونی بزرگ را در خود جای می دهد.

زخم چیست؟

زخم به هر گونه از دست رفتن یکپارچگی پوست اطلاق می شود که ممکن است بافت نرم، ماهیچه یا استخوان را نیز درگیر کند.

طبقه بندی زخم ها

سیستم های طبقه بندی زخم ها به درمانگران کمک می کنند که زخم ها را به خوبی توصیف و آن را به روش سازمان یافته ای درمان نمایند. معمولا زخم ها را به دو دسته حاد و مزمن تقسیم بندی می کنند:

روند التیام زخم

روند التیام زخم، مجموعه وقایعی است که به صورت پی در پی در شرایط طبیعی موجب ترمیم زخم می شود. زخم هایی که به طور طبیعی روند ترمیم را طی می کنند زخم های حاد می نامیم ولی زخم هایی که روند ترمیم طولانی دارند و یا به طور طبیعی ترمیم نمی شوند، زخم های مزمن نامیده می‌شوند. تاکنون تقسیم بندی‌های مختلفی در مورد درمان زخم ذکر شده است که بر مبنای حاد و مزمن بودن آن، تفاوت هایی با هم دارند.